مقررات مربوط به عملكرد هاي تجاري :

فعاليت هاي تجاري شامل كليه واحد هاي تجاري اعم از واحد هاي كسبي ، خرده فروش و عمده فروش واحد هاي بازرگاني و مبادلاتي و به بيان ديگر هر نوع فعالبت تجاري كه در سطح احتياجات محله ، ناحيه، منطقه و شهر بوده و جنبه ي توليدي كارگاهي و صنعتي بزرگ ندارد ، منظور نظر مي باشد. در منطقه ي عملكرد محله اي كاربري تجاری تا سقف تعيين شده مي تواند مستقر شود. و مقدار آن برابر است با ميزان تعيين شده در جداول كاربري های هر محله.

با توجه به اينكه استقرار اين كاربري در منطقه سكوني و ساير عملكردها نيز محتمل است، لذا مي تواند به شكل نواري در برمعابر قرار گيرد. در تجاري نواري حد اقل مساحت واحد هاي تجاري +5 m 17. مقررات تفكيك و احداث ساختمان تجاري :

-        تفكيك اراضي براي اين كاربري به قطعات حد اقل 200 متر مربع مجاز است. مقررات فضاي باز با اعمال ضريب 0.8 صورت مي پذيرد.

-        به اعضاي هر واحد تجاري (نواري) تا حداكثر 17.5 متر مربع زير بنا تامين يك واحدپاركينگ  به ميزان 25 متر مربع الزامي است. هر واحد تجاري 17.5 متر مربع و حد اقل عرض 3.5 متر و حداقل ارتفاع پاركينگ 2.20 متر تعيين مي گردد.

توضيح1:

احداث واحد تجاري يا واحد كسبي در زير زمين مشروط به تامين پاركينگ و راه مستقل مجاز است

توضيح2:

در حين تفكيك بايستي عرض معابر و همچنين پخ بر طبق ضوابطي كه داده شده است، رعايت شود.

تبصره1: چنانچه شخص فقط 25 متر مربع زمين داشته باشد بايد هزينه تهييه يك واحد پاركينگ را به شهرداري بپردازد و شهرداري مكلف به تامين پاركينگ براي ملك ياد شده است.

تبصره2: تفكيكي هايي كه با كاربري تجارت به مساحت حدود 60 متر مريع قبلاً واگذار گرديده و در برخي از آنها احداث بنا صورت گرفته، طبق ضابطه قبل با سطح اشقال 100 درصد و تراكم 200 درصد مجازيه به احداث بنا هستند.

ضوابط پاساژ براي شهرداري:

مجموعه اي از واحد هاي تجاري در يك قطعه زمين به صورني كه تعدادي از واحد هاي تجاري و خدمات انتفاعي مستقيماً در جوار معبر واقع نشوند و از طريق هال يا راهروي داخلي بنا داراي دسترسي باشند، پاساژ ناميده مي شوند. بنابراين تعدادي از آنها مي توانند به وسيله دسترسي هاي داخلي مورد مراجعه قرار گيرند.

1)     حداقل 40 درصد زير بنا بايد به فضاي آمدو شد عمومي ( راهروها و فضاها ي باز از جمله فضاي باز مركزي ساختمان ) اختصاص يابد.

2)     سرويس عمومي براي كسب و مراجعين به ازاي هر دو مغازه يك سرويس ضرورت دارد.

3)     داخل هر مغازه نيز حداقل 50 درصد براي مراجعين بايد در نظر گرفنه شود .

4)     وجود و فضاي باز متقابل براي امكان پذيري جريان هوا در طراحي بايد مورد رعايت قرار گيرد.

5)     عرض پله ها نمي تواند از 150 سانتيمتر كمتر باشد و در صورتي كه تعداد واحد هاي تجاري در مجتمع بيش از 20 واحد باشد به آزاد هر 10 واحد به عرض پله معادل 30 سانتيمتر اضافه شود.

6)     هماهنگي بين تابلوها و خط زير و تيرين در طراحي مي بايد مراعات شود.

7)     عرض راهرو ها بايد حداقل 250 سانتيمتر باشد. در صورتي كه طول راهرو و مذكور بيش از 5 متر باشد به ازاي هر متر طول معادل 20 سانتيمتر به عرض ياد شده اضافه گردد.

8)     احداث واحد تجاري در زير زمين مشروط به تامين پاركينگ مجاز است.

9)     حداقل نفكيكي براي پاساژ 500 متر مربع است. حداكثر ارتفاع مجاز بنادر در طبقه همكف 4.5 متر پيشنهاد مي شود.

-        علاوه بر معابر مشخص شده در منطقه بندي عملكرد ها در ساير معابر با عرض حداقل 10 متر احداث بك واحد تجاري به مساحت حداقل 17.5 و حداكثر 30 متر مربع با پرداخت حق تعيين كاربري و نيز تامين پاركينگ مجاز است.

-        احداث مجموعه تجاري به صورت پاساژ صرفاً در صورت تامين پاركينگ مورد نياز مجاز است.

ضوابط ساختمان هاي مختلف تجاري – مسكوني:

هر گاه پلاكي در منطقه، در عملكرد هاي محله اي، ناحيه اي و شهري و نيز معابر با عرض 15 متر به بالا در مناطق عملكردي مسكوني قرار داشته باشد و بخشي از ساخنمان آن به واحد ها ي تجاري ( تا حد مجاز) تبديل شود، حق تعيين كاربري براي همان مقدار بايستي دريافت گردد و در صورتي كه در همين پلاك از تراكم ساختماني بالا تر از ميزان پايه استفاده گردد بايستي علاوه بر حق تعيين كاربري براي قسمت تجاري، حق تعريل تراكم نيز دريافت شود.

- رعايت ضوابط كاربري مسكوني در اين كاربري مخنلف تجاري – مسكوني الزامي است.

بازار شهر بيرجند:

بافت فعلي بازار مجموعه اي از تراكم و فاقد فضاي باز، بار اندار و پاركينگ است. در گذشته كاروانسراهاي واقع در شمال خيابان جمهوري اسلامي وظيفه بار اندازي و تخلبه بار را به عهده داشته اند. سطح اشغال مجموعه فعلي به غير از چند سرا از جمله سراي گلشن صددرصد است. برخي طبقه اول را نيز احداث كرده اند. برخي ديگر زير زمين را به واحد تجاري اختصاص داده اند. ساخت وسازهايي در بازار صورت گرفته و برخي از واحد ها تيرآهن هاي طبقه اول خود را نصب نموده اند ولي هنور تكميل نكرده اند. در مجموع بازار، بافت فرسوده اي دارد و به تديج به صورت تجاري محله اي به كوچه ها ي اطراف نفوذ پيدا كرده است.

ضوابط احداث بنا و نفكيك در محدوده بازار (ضوابط موقت):

1)     براي بازار بايد طرح ويژه اي تهيه شود كه ضمن انجام مطالعات اقتصادي- اجنماعي خاص، با استفاده از موقعيت هاي آجري موجود در شهر و با توجه به خصوصيانت معماري قابل توجه شهر، بدنه و ورودي بازار  را طراحي كند و طرح در مقابل مالكين قرار گيرد. اين ضوابط موقت تا قبل از تهيه طرح فوق قابل اجراست.

2)     املاكي كه مساحت آنها از 100 متر مربع به بالا ست با سطح اشغال وضع موجود و تراكم 100 درصد مجاز به احداث بنا هستند و مي توانند با تراكم ساختمان 200 درصد مشروط به پرداخت حق تعيين كاربري و حق تعريل تراكم به شهرداري احداث بنا نمايند.

3)     املاكي كه مساحت آنها از 100 متر مربع به بالا است. با سطح اشغال وضع موجود و تراكم    100 درصد مجاز احداث بنا هستند و مي توانند با تراكم ساختمان 300 درصد مشروط به پرداخت كاربري و حق تعديل تراكم به شهرداري احداث بنا نمايند.

4)     سراهاي موجود در بازار با سطح اشغال وضع موجود مجاز به احداث بنا هستند و فضاي باز آنها مي تواند به عنوان باز مورد استفاده قرار گيرد. تراكم سراها 200 درصد پيشنهاد مي شود

5)     تفكيك زمين در اين محدوده مجاز نيست.

6)     تفكي اعياني در منطقه بازار مجاز و حداق آن 5/17 متر مربع است.

7)     هر واحد تجاري بايد به ازا هر 30 متر مربعزير بنا يك واحد پاركينگ از شهرداري خريداري نمايد و شهرداري موظف به خريد پاركينگ هاي پيشنهادي طرح تفصيلي در حوالي بازار و تبديل آنها به پاركينگ عمومي براي بازار مي باشد.

8)     ارتفاع مغازه در طبقه همكف حداكثر 5/4 متر و در طبقات 3 متر است و باي تابعي از ارتفاع ساختمانهاي همجوار باشد يعني چنانچه ساختمانهاي همجوار ملكي داراي ارتفاع متفاوت باشد شيشه خود مغازه جديد بايدبه اندازه مغازه با ارتفاع بيشتر باشد

9)     از زير زمين فقط بايد به عنوان انبار استفاده كرد مگر در مورد واحد هاي ساخته شده در هنگام بازسازي كه احداث واحد تجاري در زير زمين مجاز است. حداكثر ارتفاع مجاز زير زمين غير تجاري 4/2 متر است.

10) عرض پله واحد هاي تجاري كه در زير زمين قرار دارند حداقل 2 متر وارتفاع ان5/3 متر بايد باشد.

11) چنانچه ملكي به دليل كوچكي و كم بودن مساحت نتواند پله اي به عرض 80 سانتيمتر براي طبقه فوقاني خود تأمين نمايد مجاز به احداث طبقه فوقاني نيست ولي احداث نيم طبقه در آن مجاز مي باشد.

12) پيش آمدگي به عرض 1 متر مجاز است. بيشتر و يا كمتر از آن ممنوع مي باشد و ايجاد بازار سرپوشيده در هر بخش از بازار مشروط به موافقيت مالكين با مصالح و استفاده از طاقهاي نيمه استوانه اي (گهواره اي)و گنبدي در راسته اصلي بازار مجاز است.

13) كليه نمايدهاي ساختمان بايد با آجرنما ساخته شود.

14) در و پنجره بهتر است چوبي باشد ولي استفاده از حفاظ فلزي مجاز است.

15) هر 10 واحد تجاري بايد حداقل يك سرويس بهداشتي داشته باشند. بدون تأمين سرويس بهداشتي و پارگينگ نبايد پايان كار صادر شود. در صورتي كه تعداد واحد هاي مغازه در پلاكي كمتراز تعداد ياد شده باشد متقاضي بايستي به ازا هر واحد  قيمت روز يك متر مربع زمين در منطقه بازار را جهت احداث سرويس هاي بهداشتي عمومي در همان منطقه به شهرداري پرداخت نمايد.

16) كليه مغاز ها بايد با لوازم حريق مجهز باشند

17) رعايت ضوابط مقاومت در برابر الزامي است.

حوزه تجاری:

ضوابط و مقررات منطقه اراضی تجاری- بازرگانی در دو سطح از مقیاس فعالیت فرد و در مقیاس کلان (منطقه- شهر) تدوین گردیده است در مقیاس خرد(محله و ناحیه) در کاربري هاي تجاری- مسکونی و فعالیتهای تجاری و بازرگانی در مقیاس کلان (منطقه- شهر) محورهای شهری و مراکز منطقه ای شهری احداث می گردد.

به هر حال رعایت کلیه ضوابط و مقررات مربوط به سهولت دسترسی برخورداری از سیستم حمل و نقل عمومی، عدم مزاحمت ناشی از شلوغی و آلودگی برای بافتهای مجاور ایرانی است.

موارد استفاده از زمین:

استفاده از اراضی تجاری در موارد زیر پیش بینی شده است.

استفاده های مجاز در کاربري هاي تجاری:

احداث واحدهای خرد، فروشی و عمده فروشی صنوف مختلف.

احداث واحدهای وابسته به خدمات بهداشتی و درمانی مانند مطب پزشكان، تزریقات، حمام...

-         خدمات اداری و بازرگانی مانند دفاتر مهندسی، دفاتر خصوصی بازرگانی، خصوصی و تجاری، شعب بانکها، دفاتر پست و کلانتری، شهرداری در مقیاس محلات و...

-         فضای سبز عمومی و بازی کودکان

-         خدمات اقامتی و پذیرایی مانند قهوه خانه، هتل مهمانپذیر، رستوران، اغذیه فروشی و مراکز عرضه غذا

-         کارگاههای کوچک تعمیراتی مانند پنچر گيري، تعویض روغن، تعمیر لوازم خانگی، تعمیر و نگهداری وسایل گرمایش و سرمایش، تعمیر وسایل الکتریکی و...

-         خدمات فرهنگی مانند تاتر، کتابخانه، سینما و نمایشگاه و....

-         تاسیسات و تجهیزات شهری مانند منبع آب، پست ترانسفورماتور و...

-         پارکینگ عمومی

-         واحدهای مسکونی بر اساس ضوابط و مقررات مربوط مسکونی

موارد استفاده مشروط

علاوه بر استفاده های مجاز اراضی دارای کاربری تجاری و سایر کاربري ها می توان در موارد مشخص و بنا به پیشنهاد شهرداری و تصویب کمسیون ماده 5 کاربری های دیگری که در زمره موارد ممنوع نباشد برای این اراضی در نظر گرفت.

موارد مصنوع:

-         در منطقه تجاری کاربري هاي صنعتی، حمل و نقل و انبار ممنوع است

ضوابط مربوط به تفکیک زمین

-         حداقل اندازه قطعات

-         حداقل مساحت تفکیک اراضی ( حوزه تجاری- مسکونی 300 متر مربع و تجاری –اقامتی 350 متر مربع میباشد.

-         حداقل مساحت تفکیک اراضی در حوزه تجاری کلان 400 متر مربع میباشد.

-         در صورت تجمیع قطعات اراضی دارای کاربری تجاری 10% به تراکم قطعه اضافه می شود.

ابعاد و تناسبات قطعات

در مقیاس فعالیت های خرد

-         حداقل عرض قطعات تفکیک تجاری در مقیاس تجاری – مسکونی و تجاری- اقامتی برابر 12 متر تعیین می گردد.

در مقیاس فعالیت های کلان

-         حداقل عرض قطعات تفکیکی تجاری شهر برابر 16 متر تعیین می گردد.

-         احداث واحدهای تجاری در مقیاس کلان با سایر کاربری های مجاز این منطقه به صورت مختلط بلامانع است.

نحوه دسترسی ها

کلیه قطعات تجاری باید به شبکه های ارتباطی سواره و دسترسی دوم حداقل به عرض 6 متر جهت پارکینگ داشته باشد.

ضوابط احداث بنا در کاربری تجاری در فعالیت های کلان

-         تراکم ساختمانی پایه در اراضی تجاری شهری تابع ضوابط می باشد و شهرداری می تواند تحت شرایط معینی تا میزان 20% این تراکم را افزایش دهد.

-         در اراضی تجاری مبنای محاسبه تراکم ساختمانی برابر مساحت قید شده در سند مالکیت محاسبه می گردد هر نوع ساخت و سازی ملزم به رعایت برهای اصلاحی است.

-         حداکثر سطح اشغال بنای تجاری در طبقه همکف و در زیرزمین 70% مساحت قطعه است.

 

 نحوه محاسبه سطح زیربنا در منطقه تجاری

-         به استثنای سطوح پارکینگ، انباری، موتورخانه، پله ها و راهروهای عمودی ارتباطی، سایر سطوح ساخته شده در همکف و طبقات بالا جزء تراکم محاسبه می شود.

حداکثر ارتفاع ساختمان

حداکثر ارتفاع ساختمان در کلیه کاربري هاي تجاری و تجاری- اقامتی و تجاری کلان تابع جدول شماره 2 و نقشه تراکم ساختمانی می باشد. واحدهای مغازه ای واقع در همکف می توانند با ارتفاع یک و نیم طبقه و حداکثر 5/5 متر ساخته شود. و حداقل ارتفاع مغازه 8/2 متر است.

احداث نیم طبقه در واحدهای تجاری و مغازه ای تا میزان 55% مساحت مغازه بلامانع است که 20% آن و حداکثر 20 متر مربع جزء تراکم محاسبه می شود.

حداقل ابعاد حیاط

-         بخشی از فضای باز پلاک های دارای کاربری تجاری و تجاری – مسکونی و تجاری- اقامتی می باید به فضای سبز اختصاص یابد.

-         در حاشیه شبکه ها در نظر گرفته شود. احداث محل توقف های کوتاه مدت و گذرهای لازم بلامانع است

نحوه استقرار ساختمان در زمین و اشراف

در مجموعه های تجاری حداقل فاصله بین دو واحد مغازه ای رو به رو نمی تواند کمتر از 4 متر باشد.

حداقل عرض راهروی جلوی واحدهای تجاری در طبقات بالای همکف 5/2 متر تعیین می گردد.

عرض راه پله به صورت یک طرفه حداقل 2 متر و به صورت 2 طرفه 5/1 متر باید در نظر گرفته و فاصله راه پله از دورترین واحدهای تجاری نباید از 20 متر بیشتر باشد.

بازسازی و نوسازی واحدهای تجاری موجود برابر سطح زیربنای فعلی پس از رعایت تعریض گذرها و سایر ضوابط و مقررات بلامانع است

در مجتمع های تجاری باز از هر دو واحد تجاری احداث یک واحد سرویس بهداشتی شامل یک توالت و دستشویی الزامی است.

حداقل تعداد پارکینگ

تامین یک واحد پارکینگ به ازاي هر 50 متر مربع زیربنای تجاری الزامی است.

در مورد واحدهای تجاری مغازه ای شهرداری مشهد می تواند در مقطع صدور پروانه ساختمان در صورت عدم امکان احداث پارکینگ با اخذ عوارض مربوط نسبت به تامین پارکینگ عمومی بر میزان مورد نیاز اقدام نماید.

احداث زیرزمین در کاربری تجاری به منظور استفاده ( پارکینگ انباری، مرکز، تاسیسات و سیستم های گرمایش و سرمایش، آسانسور، برق و... ) بلامانع است و مساحت آن جزء تراکم ساختمانی محسوب نمی گردد. مساحت زیرزمین حداکثر برابر سطح اشغال در همکف تعیین می گردد.

تجاری- مسکونی

      واحدهای تجاری فقط در طبقه زیرزمین و همکف قابل احداث می باشند و طبقات بالا و کاربری تجاری به واحدهای مسکونی تخصیص می یابد.

حریم گذرگاهها و اراضی عمومی و مرز مالکیت

فقط جهت احداث نورگیر زیرزمین ساختمانهای تجاری و اداری- دولتی، حداکثر یک متر از حد خط عابر و تا عمق 5/3 متر در زیر خط کف گذرگاههای عمومی با عرض بیشتر از 10 متر، مشروط بر اين که در این حریم قبلا هیچ ساختمان عمومی یا تجهیزات عمومی مانند نهر، کابلهای برق و تلفن و لوله های گاز و امثال آن و تاسیسات عمومی احداث نشده باشد.

 

 

 

طرح تفضیلی

عنوان این مجموعه: مقررات و قوانین استفاده از زمین شهر مشهد می باشد.

این قوانین و مقررات بر اساس ضوابط طرح جامع مشهد مصوب 1350 و پس از انجام مطالعات طرح تفضیلی تدوین شده است.

هدف این قوانین و مقررات بهبود بخشیدن به وضع رفاه بهداشت ایمنی و روانی و نظم زندگی ساکنین موجود و آینده شهر مشهد می باشد و علاوه بر ملاحظات جامع و عمومی نکات مهم زیر را در بر دارد:

-         کاهش تراکم های زیاد جمعیتی و وسائل نقلیه در حوزه های مختلف شهری و گذرگاهها

-         تامین ایمنی از آتش سوزی و دیگر مخاطرات

-         مهار میزان بهره وری نامحدود از زمین

-         تامین نور و هوای کافی بر ساختمانها و گذرگاهها

-         طبقه بندی انواع کاربری یا استفاده از زمین و توزیع مناسب آن در سطح شهر

-         حفظ منافع شهرداری و مراجع توسعه شهری

-         تامین ملاحظات اقتصادی در هزینه های توسعه شهری و سرمایه گذاري هاي دولتی و ملی

-         تشویق و ترویج توسعه فعالیتهای صنایع ، تجارت و کسب و مسکونی

-         برقراری امکان دسترسی هر چه بیشتر و مناسبتر شهروندان و جهانگردان بر کانون مذهبی و فرهنگی شهر، مرقد امام رضا و دیگر واحدهای با ارزش فرهنگی و معنوی مجاور آن

تفسیر کلی

     ضوابط مختلف این قوانین و مقررات کلیه اراضی و ساختمانهای واقع در محدوده های مختلف شهر را در بر می گیرد. با وجود این چنانچه ضوابط دیگری نیز برای مورد معینی به وسیله مراجع دیگری تدوین شده باشد هر یک از دو ضوابط که محدودیت بیشتری را در امور بهره وری از زمین تفکیک یا ساختمان موجب شود می بایست بکار گرفته شود.

در مواردی که حداکثر میزان استفاده از زمین در ضوابط مربوطه تعیین شده است، مالك مجاز است همواره کمتر از میزان مذکور در ضوابط از زمین استفاده کند.

 قوانین و مقررات ملكي

پس از تصویب قوانین استفاده از زمین شهر مشهد و نقشه های مربوط به آن کلیه قوانین و مقرراتی که قبلا طی طرح جامع مشهد تدوین شده بود و بکار می رفت و همچنین کلیه نقشه های نشان دهنده انواع حوزه های استفاده از زمین مربوطه لغو می شود و شهرداری مشهد بر اساس قوانین و مقررات جدید [مربوط به طرح تفضیلی] و نقشه های مربوط به امور توسعه و آبادی شهر را نظارت خواهد کرد.

طرح تفضیلی طرح جامع مشهد یک بار در تاریخ 12/3/58 در کمسیون شورای عالی شهرسازی  و معماری ایران مشروط بر انجام اصلاحاتی و اعلام نظرات شهرداری مشهد جهت انعکاس بر طرح به تصویب رسید بعد از آن در تاریخ 1،2،4/10/59 پس از آماده شدن کلیه نظرات شهرداری مذکور طرح به کمسیون ماده 5 ارجاع شد و برای بار دوم به تصویب رسید و مقرر گردید نظریه تایید شده بر طرح تفضیلی انعکاس یابد.

انعکاس آخرین اصلاحات در این مجموعه مقررات و ضوابط در سال 1360 صورت گرفت.

ضوابط و مقررات طرح تفضیلی مرکز شهر مشهد

     رشد جمعيت کشور همواره افزایش مهم شهرها در اسکان جمعیت، ضرورت بهره وری مطلوب از ظرفیت های شهری را اجتناب ناپذیر کرده است.

     بنابراین شناخت دقیق ظرفیتهای شهری و ایجاد ظرفیتهای جدید به ویژه در بافت پر شهر از اهمیت زیادی برخوردار است.

طرحهای شهری از مقیاسهای گوناگون زمینه تجلی عملی این دیدگاه است.

     دیدگاهی که در چهارچوب وضعیت واقعی کنونی و چشم انداز هاي آتی آن نیاز به شیوه های نوین مواجهه با موضوع برنامه ریزی و طرح ریزی شهری را می طلبد.

     طرح تفضیلی مرکز شهر مشهد و مجموعه اسناد و مدارک آن از جمله ضوابط و مقررات طرح تفضیلی تلاشی در این زمینه است.

ویژگی محدوده مرکز شهر مشهد وجود امام رضا است  به عبارت دیگر طرح دیدگاه های جدید در شرایط حضور چنین مجموعه قدرتمند شهری که هر ساله هزاران زایر را به خود جذب می نماید از پیچیدگی و شكنندگي بیشتری برخوردار می گردد.

     در حال حاضر روند برنامه ریزی و طراحی شهری به گونه ای است که اسناد نهایی با درک دو بعدی از شهر تهیه گردد.

     در نتیجه از همان ابتدا تناقضات آشكاري بین زندگی شهر و مدارک تهیه شده پیش می آید. این امر به علاوه کمبود وضعیت های مناسب مدیریت شهری، در نهایت منجر به کاهش سودمندی مطالعات و برنامه ریزی های انجام شده می گردد.

     از آنجا که ضوابط و مقررات طرح جامع و تفضیلی می تواند بخشی از نارسایی را جبران کند یا به عبارت دیگر آنچه را که در روند مطالعات و برنامه ریزی شهری در مقیاس کلان و کل دیده نمی شود  در فعالیتهای جزء به جزء شهر سازمان و سامان بدهد.

بدین ترتیب ضوابط و مقررات طرح تفضیلی مرکز مشهد، شهر ضمن تامین هماهنگی بین اسناد طرح و فعالیتهای روزمره حیاط شهری، زمینه استفاده از ظرفیتهای شهر برای پاسخگویی به نیازهای روز افزون شهروندان و زائران را نیز فراهم سازد.

     بدین ترتیب با کنترل و هدایت تحولات کالبدی شهر در راستای سیاستهای طرح جامع، تحقق هدفهای مورد نظر امکان پذیر است.

ضوابط و مقررات با مداخله در تحولات کالبدی شهر از طریق نظارت و نظامت کاربری و کاربردی زمین، چگونگی تفکیک اراضی.... تامین سیمای شهری زیبا و مطلوب را ممکن می سازد.

     مرجع قانونی که کلیه ضوابط طرحهای تفضیلی و ملاک عمل شهرداری باید به تایید برسد.

مرجع شورای عالی شهرسازی

طرح جامع مشهد

تعريف كاربري تجاري :

          كاربري تجاري در طرح جامع شامل آن دسته از كاربري هايي است كه به صورت صنفي و در چهارچوب بخش خصوصي ايجاد مي شوند . علاوه بر دفاتر تجاري ساير كاربري هاي تجاري به صورت مغازه با مراجعين متعدد عمل مي كنند و به همين دليل تعيين ضوابط و مقررات استقرار آنها در سطح شهر از اهميت زيادي برخوردار است كه در بخش ضوابط و مقررات طرح جامع ذكر شده است .

كاربري هاي تجاري بر حسب ميزان مراجعات به آنها و ماهيت خود قابل تقسيم به محله اي ،‌ناحيه اي ، منطقه اي و شهري هستند.

در زير نمونه هايي از واحدهاي تجاري كه در سطح هر يك از تقسيمات فوق عملكرد دارند آورده شده است.

فهرست نمونه واحدهاي صنفي – تجاري كه در مقياس محله شهري ( 12000 – 5000 نفر ) عملكرد دارند.

بقالي ، خواربار فروشي ، لبنياتي . اغذيه اي ، سبزي و ميوه فروشي ، قصابي ، خرازي ،‌مرغ فروشي ، سوپر ماركت ، محله ، لوازم التحرير ، رستوران ، نانوايي .

ضوابط و مقررات اجرايي طرح جامع :

نقشه كاربري اراضي و مجموعه ضوابط اجرايي ، ابزار اصلي اجراي خط مشي ها و تحقق اهداف طرح جامع هستند.

طي حدود بيست ساله گذشته طرح جامع و تفصيلي مشهد مبناي استفاده از اراضي شهر بوده است . در تنظيم و تدوين ضوابط و مقررات اجرايي آن ‌، سعي بر آن بوده است كه جز در مواردي كه وضعيت آينده شهر ايجاب مي كند ، طرح جديد با طرح قبلي مغايرت نداشته باشد.   بنابراين تا زماني كه براي مشهد طرح تفصيلي جديد تهيه نشده است مجموعه ضوابط و مقررات طرح مصوب قبلي ، جز در مواردي كه با مفاد اين مجموعه  مغاير باشد ،‌عينا مورد عمل خواهد بود . در اين مجموعه از ضوابط و مقررات مربوط به مجتمع هاي تجاري بيان شده است . هدف آشنايي هر چه بيشتر افراد با ضوابط اجرايي در طراحي اين تجمع ها است . اميد است راه گشاي مسائل شهرسازي آينده در اين زمينه باشد.

ضوابط و مقررات اجرايي طرح جامع جديد چهار شهر بزرگ ايران :

سقف شيبدار : عبارت است از پوشش نهايي تمام يا قسمتي از بنا كه نسبت به خط تراز حداقل 25 درصد شيب داشته باشد . شيب كمتر ، سقف شيبدار تلقي نمي گردد.

شهر و فراتر: عبارت است از بالاترين راه نظام تقسيمات شهري ( اولين رده ) كه حدود آن منطق با محدوده طرح جامع مي باشد . خدماتي كه در اين رده طبقه بندي مي شوند . علاوه بردار بودن پوشش جمعيتي كل شهر ( در حدود8 ميليون نفر ، غالب در مقياس ملي و منطقه اي نيز افزايش عملكرد خواهند داشت .

ضريب اشغال : عبارت است از نسبت مساحت سطح مجاز احداث بنا به مساحت قطعه زمين.

فروشگاه بزرگ : عبارت است از يك واحد تجاري كه طيف گسترده اي از كالاهاي تجاري را عرضه مي دارد. حداقل سطح زير بناي يك فروشگاه بزرگ در مراكز مناطق 5000 متر مربع است..

كوچه : عبارت است از راههاي كوتاه و كم عرض كه مورد استفاده عابرين پياده مي باشد.

محله : در اين ، محله پايين تر ين رده تقسيمات شهري ( پنجمين رده ) مي باشد . هر محله بر اساس پوشش جمعيتي تقريبي 10 تا 20 هزار نفر تعريف مي گردد.

مراكز خريد: عبارت است از تجمع انواع مختلف واحد هاي تجاري و بزرگ كه داراي فضا و خدمات محفوظ و مشترك بوده وقايع مديريت مشترك و واحدهاي مشترك مي باشند . مجموعه هاي تجاري و پاساژها نيز اشكال كوچكتر و مراكز خريد مي باشند ( Shopping unter).

مركز حوزه : عبارت است از محدوده اي كه به عنوان هسته اصلي هر حوزه ، در برگيرنده خدمات شهري مورد نياز ساكنان آن حوزه مي باشد.

مركز محله : عبارت است از محل تجمع خدمات روزمره مورد نياز ساكنان هر محله به عنوان هسته محله ، جزئيات بيشتر مربوط به اين مراكز در طرحهاي تفصيلي تعيين خواهند شد.

مركز منطقه : عبارت است از محدوده اي كه به عنوان هسته منطقه كه با توجه به بعد فاصله و زمان دسترسي خدمات مورد نياز ، پوشش جمعيتي آن منطقه را در بر مي گيرد.

مركز ناحيه : عبارت است از محل تجمع خدمات مورد نياز ساكنان هر ناحيه به عنوان هسته ناحيه ،‌عملكرد اين مراكز بر اساس دسترسي هاي مكرر و سريع شكل مي گيرد.

منطقه : عبارت است از چهارمين رده تقسيمات شهري كه بر اساسا پوشش جمعيتي تقريبي 40 تا 70 هزار نفر تعريف مي گردند.

نظام تقسيمات شهري :

          عبارت است از نحوه قسمت بندي هاي فيزيكي شهر بر حسب نحوه توزيع سلسله مراتبي خدمات شهري ، در اين طرح ، محدوده طرح جامع مشمول پنج نوع قسمت بندي به شرح زير است :

1- رده شهر و فراتر            2- رده حوزه           3- رده منطقه           4- رده ناحيه 5- رده محله

عملكردهاي مختلف خدماتي نسبت به سلسله مراتب ارائه خدمات :

          خدمات بر اساس سلسله مراتب ارائه در مراكز مختلف تقسيمات شهر مستقر مي شوند . خدمات رده شهر و فراتر و حوزه طبقي طرح سامان دهي در مراكز حوزه ها ،‌خدمات رده منطقه در مراكز مناطق‌، خدمات رده ناحيه اي در مراكز نواحي و خدمات رده محله در مراكز محلات استقرار مي يابند .آنچه كه در ذيل مي آيد عملكردهاي گوناگون كاربري هاي مختلف شهر را بر حسب سلسله مراتب ارائه خدمات مشخص و معرفي مي نمايد.

كاربري تجاري :

تجاري رده محله : شامل واحدهاي خريد روزانه خرده فروشي مانند خواربار فروشي هاي ميوه و سبزي فروشي ها ، نانوايي ها و انواع مشابه ديگر در اين رده مي باشند .

تجاري رده ناحيه : شامل واحدهاي خريد هفتگي مانند سوپر مار كتها، فروشگاههاي تعاوني مصرف شهر و روستا ،‌نوشت افزار فروشي ها ،‌آجيل فروشي ها و انواع مشابه ديگر در اين رده از ارائه خدمات مي باشند.

تجاري  رده منطقه : شامل بازارچه ها ، بازار روزها ، بنگاههاي معاملات تلفن : واحدهاي خريد ماهانه ‌ ، پارچه فروشها ،‌پلاستيك فروشها، لوازم خانگي ، فروش لوازم صوتي و تصويري ،‌كتابفروشيها و انواع مشابه ديگر در اين رده قرار مي گيرند.

تجاري رده حوزه : شامل واحدهاي خريد سالانه : مانند فروشگاههاي بزرگ زنجيره اي ، بنگاههاي فروش اتومبيل ، مبل فروشي ها ، پوشاك فروشي ها ، ميادين ميوه و تره بار و انواع مشابه مي شود.

تجاري رده شهر و فراتر : شامل عمده فروشها ،‌راسته هاي صوف مختلف و بورسها بازارها ، ميادين ميوه و تره بار ، شركتهاي بازرگاني و تجاري ، شعب مركزي بانكها موسسات تجاري واردات و صادرات كالا ، شعب و دفاتر نمايندگي بانكهاي خارجي و نمايندگي موسسات تجاري خارجي مي باشند.

ضوابط مربوط به نحوه استفاده از زمين تا تفكيك و احداث ساختمان :

اراضي و مناطق تجاري :

ماده 1: پيش بيني هاي لازم از جنبه جلوگيري از حريق و آتش سوزي مطابق با ضوابط سازمان آتش نشاني و اخذ مجوز از سازمان مزبور براي ساختمان هاي بيش از دو طبقه لازم است .

ماده 2:  كليه اراضي تجاري واقع در مراكز مناطق داراي تراكم ويژه بوده و اراضي تجاري واقع در مراكز محله ها‌ ، اراضي مختلط تلقي ميشوند.

ماده 3: اراضي تجاري واقع در مراكز حوزه ها و مراكز مناطق تا چهار طبقه فقط مجاز به عملكردهاي تجاري رده مربوط بوده از طبقه چهارم تا هفتم مشمول عملكرد هاي تجاري ،‌مختلط يا تركيب هر دو بوده و از طبقه هشتم به بالا مجاز به استفاده از كاربري هاي مختلط مي باشند.

 ماده 4: اراضي تجاري واقع در مراكز نواحي و مراكز محله ها مجاز به عملكردهاي تجاري رده مربوط بوده و فقط در طبقات دوم و سوم مجاز به تركيب كاربري تجاري با كاربري مختلط و يا استفاده از كاربري مختلط مي باشد.

ماده 5: عملكردهاي مجاز در كاربري هاي مختلط تجاري به شرح زير مي باشد.

كلاسهاي نهضت سوادآموزي ‌، هنركده هاي فني ، هنري موسسات زبان خارجي ، دارالترجمه ها، ‌عتيقه فروشها ، قاب سازيها ، واحدهاي خدمات ، پذيرايي ،‌سالن هاي اجتماعات ، نمايش تئاتر و فيلم ،‌نمايندگي فروش كالاهاي تجاري و صنعتي و ادارات و دفاتر بخش عمومي ،‌واحدهاي توليدي كوچك مثل خياطي و گلدوزي ،‌آموزش حسابداري ،‌شركت هاي تاسيساتي ،مهندسي ، پيمانكاري ،‌مهندسين مشاور‌، دفاتر خدمات كامپيوتر‌، گمركي، حمل و نقل ،موسسات توليدي  ارائه خدمات چاپ و تكثير.

ماده 15: از طبقه چهارم به بالا ، فاصله مجاز احداث بنا از پلاكهاي مجاور بايد رعايت گردد. حداقل اين فاصله  تا تهيه طرح هاي تفصيلي مراكز حوزه ها و مناطق بشرح زير است :

بند 1: از طبقه چهارم تا طبقه هفتم ، 3 متر

بند 2: از طبقه هشتم تا طبقه چهاردهم ، 6 متر .

بند 3: از طبقه پانزدهم به بالا ، 9 متر .

ماده 16: حداقل عرض نورگير ، پاسيو يا حياط مركزي براي بناها تا طبقه دوم 6 متر و تا طبقه ششم 12 متر مي باشد.

تبصره : سطح نورگيرها پاسيو و حياط مركزي با رعايت حداقل عرض موضوع بند فوق جز و زير بنا محسوب نمي گردد.

ماده 17: حداكثر طبقات زير زمين براي تراكم ساختماني 180 درصد در طبقه مي باشد.

ماده 18: حداكثر سطح هر طبقه زير زمين معادل سطح طبقه همكف بوده و بيش از آن منوط به تاييد كميسيون فني شهرداري مي باشد.

ماده 19: زير زمين جزء مشاعات بوده و بهره برداري از آن جهت عملكردهاي زير مجاز مي باشد:

بند 1: انبار . با حداكثر 6 متر مربع به تعداد واحدهاي تجاري منفرد.

بند 2: پاركينگ          بند 3: موتورخانه       بند 4: سرويس هاي بهداشتي شامل توالت عمومي

بند 5: آبدارخانه عمومي به وسعت حداكثر 15 متر مربع

بند 6: كارگاه تعميرات و نگهداري ساختمان                     بند 7: سردخانه

بند 8: سطوح وسيع و يكپارچه { تجاري} حمل سوپر ماركت از فروشگاههاي بزرگ و امثال هم

تبصره : ايجاد پنجره يا باز شو از زير زمين به خيابان يا كوچه و يا فضاهاي عمومي مجاز نمي باشد.

ماده 20: براي تراكم هاي ويژه تا سه طبقه زيرزمين مجاز بوده و بيش از آن منوط به تاييد كميسيون فني شهرداري مي باشد.

ماده 21: احداث پيلوت در بناهاي تجاري نمي باشد.

مقررات مربوط به همجواري و دسترسي هاي مجاز كاربري هاي مختلف :

ماده 1: در همجواري واحدهاي مسكوني با ساختمانهاي اداري و تجاري ، به صورت واحدهاي مختلط تامين دسترسي مستقل براي واحدهاي مسكوني و تفكيك پاركينگ هاي مربوط به واحدهاي مسكوني از پاركينگ هاي عمومي الزامي است .

ماده 2: كليه كاربري ها مي بايستي دسترسي مستقيم به معابر داشته باشند

ماده 5: جهت عملكردهاي تجاري بايد ورودي يا وروديهاي مجزا با فضاي كافي جهت نگهباني ورودي ،‌آسانسورهاي مسافري و باربري ،‌محل كشيك هاي شبانه و غيره بر اساس ضوابط طرح هاي تفصيلي مراكز حوزه ها ، مناطق و نواحي پيش بيني شود.

ماده 6: رعايت عدم اثرات ساختمانهاي تجاري و حداقل 15 متر فاصله پنجره ها و باز شوها از ساختمانهاي مجاور الزامي است .

ماده 7: بام مجتمع تجاري نبايستي توسط افراد متفرقه قابل دسترسي باشد.

ماده 22: تامين حداقل يك واحد پاركينگ به ازاي هر واحد تجاري منفرد 30 متر مربعي الزامي است .

ماده 23: در مجموعه هاي تجاري مثل مراكز خريد ، پاساژ يا بازارچه ،‌بايد به ازاي هر 75 متر مربع زير بناي مختلط يك پاركينگ و به ازاي هر 100 متر مربع ، زير بناي مختلط نيز يك پاركينگ پيش بيني مي شود. سطح مربوط در زير زمين ، محوطه همكف ‌، در طبقات و يا در بام قابل تامين است.

تبصره : ميانگين سطح مورد نياز براي هر واحد پاركينگ 25 متر مربع مي باشد.

ماده 8: تاسيسات مجاز روي بام هاي تجمع هاي تجاري عبارتند از : خر پشته معادل فضاي پله و آسانسورها آنتن مشترك تلويزيون ،‌تاسيسات حرارتي و برودتي ، تجهيزات تميز كردن نما و پنجره ها و منبع آب آتش نشاني .

تبصره : احداث سرپوشيده { سبك } براي تاسيسات روي بام مجاز مي باشد.

ماده 9: احداث جان پناه در پشت بام مجتمع هاي تجاري از جنس نرده يا مصالح مشابه به فاصله حداقل 2 متر از لبه با حداقل 120 سانتي متر ارتفاع الزامي است .

ضوابط كلي طراحي ساختمانهاي عمومي :

تعريف : منظور از اماكن عمومي . آن دسته از ساختمانهايي هستند كه يكي از انواع خدمات عمومي را در اختيار افراد جامعه قرار مي دهند.

وروديها:

1)     ورودي ساختمان حتي الا مكان هم سطح پياده رو باشد.

2)     حداقل عمق فضاي ورودي 140 سانتي متر است .

3)     وجود سايه بان به عرض حداقل 140 سانتي متر بر روي فضاي جلوي ورودي الزامي است .

4)     حداقل عرض باز شوها در ورودي ساختمان 160 سانتي متر باشد.

راهرو:

1)     حداقل عرض راهرو 140 سانتي متر باشد.

2)     در صورت وجود اختلاف سطح در كف راهرو بايد ارتباط با سطح شيبدار به صورت مناسبي تامين گردد.

3)     در مورد درهايي كه به خارج باز مي شوند تامين ديد كافي الزامي است .

4)     حداكثر ارتفاع ديد از كف تمام شده 100 سانتي متر است .

5)     درها بايد داراي پا خور به ارتفاع 20 سانتي متر باشند .

6)     در صورت استفاده از درهاي چرخان ، گردشي ، كشويي ، پيش بيني يك در معمولي به عرض مفيد حداقل 80 سانتي متر در جوار آنها براي استفاده از معلولان الزامي است.

7)     حداقل فاصله بين دو در متوالي چنانچه هر دو در به يك جهت باز شوند 200 سانتي متر چنانچه هر دو در به سمت خارج باز شوند 120 سانتي متر و چنانچه هر دو به داخل باز شوند 280 سانتي متر باشد.

8)     به منظور تسهيل در حركت ، پيش بيني حداقل 150 سانتي متر سطح هموار در هر دو سوي در و 30 سانتیمتر در طرفين آن الزامي است .

9)      ارتفاع دستگيره پنجره از كف 120 سانتي متر باشد.

10)  ارتفاع دست انداز از كف پله براي كودكان 60 سانتي متر و براي بزرگسالان 85 سانتي متر باشد.

11)  لبه پله كاملا غير لغزنده بوده و به وسيله اختلاف رنگ قابل تشخيص باشد.

12) حداقل عمق پا گرد پله 120 سانتي متر و در پله هاي دو جهته هم عرض پله باشد.

سطح شيبدار :

1-   حداقل عرض سطح شيبدار 120 سانتیمتر باشد.

2-   بر يا سطوح شيبدار تا 3 متر طول ، حداكثر شيب 8 درصد با عرض 120 سانتي متر باشد.

3-   در سطوح شيبدار بيش از سه متر طول ( تا حد مجاز 9 متر ) در ازاي هر متر افزايش طول 5 سانتيمتري به عرض مفيد آن اضافه و 5/0 درصد از شيب آن كاسته شود.

4-   پيش بيني يك پا گرد به عمق حداقل 120 سانتي متر و در هر 9 متر طول الزامي است . در سطح شيبدار دو جهته ،‌عرض پا گرد برابر عمق سطوح شيبدار خواهد بود.

5-   سطوح شيبدار و ورودي ساختمان بايد سقف باشد.

آسانسور :

1-   در ساختمانهاي عمومي كه براي دسترسي به طبقات از آسانسور استفاده مي شود وجود حداقل يك آسانسور قابل استفاده براي معلولان روي صندلي چرخ دار الزامي است .

2-   حداقل فضاي انتظار در جلوي آسانسور در هر طبقه 150*150 سانتیمتر است .

كاربري هاي مقياس محله قابل تامين در طبقه همكف بناهاي مسكوني.

بقالي ،‌خواربار فروشي ، لبنياتي ، ميوه فروشي ، قصابي ، مرغ فروشي ، نانوايي ، اغذيه فروشي ، لباسشويي ، خرازي ،‌لوازم التحرير فروشي .

تبصره 1: حداكثر سطوح قابل تخصيص بناهاي مسكوني به فعاليتهاي فوق در طبقه همكف معادل ده درصد سطوح كلي هر پلاك است . حداقل مساحت واحد تجاري در مناطق مسكوني تراكم كم ، متوسط ،‌زياد به ترتيب 30 (سي) 20(بيست ) و 12(دوازده ) متر مربع است.

تبصره 2: ايجاد مشاغل فوق در حاشيه معابري كه عرض آنها از 12 متر كمتر است و همچنين معابر بين بست ممنوع است .

كاربري هاي تجاري در هر يك از طبقات :

مطب پزشكان ،‌آزمايشگاه ، خياطي ‌، تدريس خصوص ،‌آرايشگاه ،‌كارگاه صنايع دستي .

در ادامه بايد ذكر شود كه قابل توضيح است كه كاربردهايي كه در زير زمين احداث مي شوند بايد مقررات بهداشتي و انتظامي سازمانهاي مربوط نيز آنها را مجاز ببينند.

كاربري هاي قابل تامين در هر يك از طبقات :

عكاسي ، دفاتر معاملات املاك ،‌مطب پزشكان ، دندانپزشكي ،‌آزمايشگاههاي پزشكي ، راديو لژي ، فيزيوتراپي ، دفاتر خدمات مشاوره مهندسي ، دفاتر اسناد رسمي دفاتر ازدواج و طلاق ،‌دفاتر وكالت.

كاربري تجاري مختلط مقياس منطقه و شهر :

ماده 1: قابل تامين در طبقات همكف و زير زمين بناهاي مسكوني و تجاري ، چاپخانه ، سراجي ، فروشگاه آهن آلات .

ماده 2: كاربري هاي تجاري مختلط مقياس منطقه و شهر قابل تامين در هر يك از طبقات بناهاي مسكوني – تجاري

كارگاههاي توليد پوشاك و پيراهن دوزي ،‌تريكو دوزي و نظاير آن ، دفاتر تجاري و شركتها، آموزشكده هاي خصوصي .

كاربري هاي تجاري مستقل مقياس منطقه و شهر :

تبصره 1: حداكثر سطح قابل تخصيص به فعاليتهاي فوق معادل 30 درصد سطح واحد مسكوني مي باشد و شاغلين اصلي هر يك از مشاغل فوق بايد ساكن همان واحد مسكوني باشند.

كاربري هاي تجاري مختلط مقياس ناحيه و منطقه :

اين كاربري هاي به ترتيبي كه در زير مشخص مي شوند مي توانند در تمامي و يا بخشي از بناهاي مسكوني – تجاري ايجاد شوند . در اين بناها تمامي طبقات ساختمان علاوه بر مسكن به شرط تامين پاركينگ‌، موتورخانه ، انباري ، و ساير نيازهاي عمومي مي تواند به فعاليتهاي مندرج در اين بند نيز اختصاص يابد . ( وجود واحد مسكوني در اين بناها الزامي نيست و كل بنا مي تواند به كاربري تجاري تعيين شده در اين بخش اختصاص يابد.)

قهوه خانه ، جگر و قلوه فروشي ، كله پزي ، قنادي و آجيل و خشكبار ‌، باطري سازي ، تعويض روغن‌، تعمير موتور و دوچرخه ، داروخانه و شعب بانكها ، سوپر ماركت تعمير لوازم منزل ، تعمير لوازم الكترونيك ، سماور سازي ، چلوكبابي ، كافه و رستوران، فروشگاه پوشاك ‌، فروشگاه مبل و ...

استفاده از زمين براي كاربري هاي زير فقط در مكانهاي معين و يا در حاشيه معابري كه در طرح تفصيلي به عنوان محورهاي تجاري شهري منطقه اي تعيين مي شوند مجاز است و ايجاد آنها نيز مستلزم احداث بناهاي منتقل تجاري بوده و به هيچ وجه با كاربري مسكوني قابل ادغام نيستند. ساير ضوابط مربوط به احداث بناهاي تجاري در قسمتهاي ديگر اين مجموعه ذكر شود است نمايشگاه اتومبيل ،اتوبوس ماشين ، تئاتر ، رستوران بزرگ، هتلها ، مسافرخانه ، فروشگاههاي بزرگ .

مسكوني منطقه تجاري :

بخش هايي از سطح شهر به لحاظ وجود امكانات بالفعل آنها، در زمينه هاي دسترسي و تحصيلات تجاري و خدماتي و يا امكانات بالقوه در زمينه اي ذكر شود ، به عنوان منطقه تجاري مسكوني و مختلط تعيين و مشخص شده است.

منطقه و مركز شهر :

بخشي از شهر كه حرم مطهر حضرت رضا(ع) تقريباً در مركز  آن قرار دارد و شامل قسمت تاريخي شهر مي باشد و در عين حال مركز بخش اعظم فعاليتهاي تجاري ، فرهنگي علي الاصول جزئي از منطقه تجاري مسكوني شهر است به طور كلي ضوابط و مقررات نحوه استفاده از اراضي در منطقه مذكور در منطقه مركز شهر نيز با رعايت ساير ضوابط اين مجموعه قابل اعمال خواهد بود.

ضوابط دسترسيها:

ماده 1: تجاري

كاربري تجاري مختلط مقياس محله

     تامين دسترسي كاربري هاي تجاري مقياس محله معابر ين بن بست و معابر با عرض كمتر از ده متر ( دريافت قديمي شهر شش متر )  و معابر شرياني درجه 1 و 2 بزرگراه هاي ممنوع است ).

كاربري هاي تجاري مختلط مقياس ناحيه و منطقه :

     تامين دسترسي كاربري هاي تجاري مقياس و منطقه از معابر بن بست و معابر با عرض كمتر از پانزده متر ( دريافت قديمي شهر هشت متر ) و بزرگراه هاي ممنوع و در مورد معابر شرياني درجه 1 و 2 با توجه به ابعاد زمين و تامين پارك كافي و طراحي مناسب بر اساس اصول مهندسي ترافيك بلامانع است.

كاربري تجاري مختلط و مستقل منطقه و شهر :

     تامين دسترسي كاربري هاي تجاري مختلط و مستقل منطقه و شهر از كليه معابر اعم از محلي با جمع و توزيع كننده و معابر شرياني درجه 1 و 2 و بزرگراه ها ممنوع است . مگر در منطقه تجاري مسكوني شهر و در حاشيه محورهايي كه در طرح تفصيلي مشخص خواهند شد.

تبصره 1: در صورتيكه طول بر زمين تجاري و در معبر شرياني درجه 1 و 2  از 400 متر بيشتر باشد تامين دسترسي آنها معابر مزبور بلامانع است .

تبصره 2: در صورتيكه معابر شرياني درجه 1 و 2 داراي خط ويژه كندرو باشند تامين دسترسي كليه كاربري هاي فوق آنها بلامانع خواهد بود .

     تامين دسترسي كاربري هاي اراضي حاشيه معابر شرياني درجه 1 و 2  و بزرگراه هاي موجود بايد حتي الا مكان در چهارچوب طرحهاي تفصيلي اصلاحي از معابر فرعي اطراف و پشت تامين شود و پيش بيني هاي لازم نيز براي احداث خط عبور كندرو در كنار معابر مزبور ،در چهارچوب مختصات شبكه معابر طرح جامع ، در جريان تجديد بنا به عمل آيد.

تفكيك اراضي تجاري :

تفكيك اراضي تجاري مختلط:

     حداقل مساحت قطعه زمين براي احداث بناهاي مسكوني در مقياس محله در مناطق مسكوني تراكم كم ، توسط و زياد به ترتيب پانصد ،‌چهارصد و سيصد متر مربع مي باشد.

تفكيك اراضي تجاري مستقل :

حداقل مساحت قطعه زمين براي احداث بناهاي مستقل تجارتي مقياس منطقه و شهر به شرح زير

تعيين مي شود:

حداقل مساحت قطعه زمين براي احداث نمايشگاه اتومبيل ، اتو سرويس، رستورانهاي بزرگ و مسافرخانه يكهزار متر مربع مي باشد حداقل مساحت قطعه زمين براي احداث هتل ، فروشگاه بزرگ ،‌مجتمع اداري – تجاري و مجتمع تفريحي – تجاري سه هزار 3000 متر مربع مي باشد.

تبصره 1: حداقل مساحت زمين براي احداث هتل هاي بزرگ در خارج از منطقه مسكوني تجاري شهر ( 15000) متر مربع مي باشد .

تبصره 2: در صورتيكه براي فعاليتهاي تجاري ديگري غير از آنچه ذكر شد تقاضا وجود داشته باشد ، اخذ تصميم در مورد تعيين حداقل مساحت زمين جهت فعاليت با كميسيون ماده 5 استان خواهد بود.

بررسي تراكم ساختماني تجاري مختلط در مراكز ناحيه و منطقه :

ماده 1: حداكثر تراكم ساختماني در قطعات زمين مسكوني – تجاري در مراكز نواحي و مناطق شهر برابر دويست و چهل درصد (240%) مساحت كل قطعه زمين است .

ماده 2: حداكثر سطح اشغال همكف در قطعات زمين مسكوني – تجاري در مراكز نواحي و مناطق شهر برابر 80% و در طبقات بالاي همكف برابر 50% مساحت كل قطعه زمين است .

ماده 3: ساختمانهاي مسكوني – تجاري و ساختمانهاي تجاري در منطقه تجاري – مسكوني شهر .

حداكثر تراكم ساختماني و حداكثر سطح اشغال همكف و طبقات بالاي همكف در قطعات زمين مسكوني – تجاري – مسكوني شهر كه مساحت آنها كمتر از هشتصد متر مربع مي باشد ( 800) عينا مطابق فهرست تعيين شده براي ساختمانهاي مسكوني – تجاري در مراكز ناحيه و منطقه خواهد بود.

حداكثر تراكم ساختماني در قطعات زمين و مسكوني تجاري و تجاري در منطقه تجاري مسكوني شهر كه مساحت آنها از 800 متر مربع بيشتر و از 2000 متر مربع كمتر است برابر 300 درصد مساحت كل قطعه زمين است .

استانداردهاي طراحي مجتمع هاي تجاري :

ارتفاع طبقات :

ارتفاع طبقات در مورد واحدهاي بزرگ 5-4 متر و در مورد واحدهاي كوچك 3 متر و بستگي به نوع سرويس ها دارد. ارتفاع طبقات براي مشتريان باز دارنده بوده و براي كارمندان خسته كننده است . مغازه ها بر نور طبيعي متكي نيستند بلكه نور مصنوعي همراه با تهويه مكانيكي در آنها تامين مي شود.

ارتفاع طبقه از مبداء تراز زمين 5-5/4 و در فوقاني ترين طبقه 75/4-3 است .

واحدهاي فروشگاههاي بزرگ 2/0*00/2 مساحت كف را ممكن است براي كمد و پيشخوان به كاربرد و بقيه مساحت در 10 متر مربع براي هر 15 نفر تخصيص داده شده است

دربهاي ورودي :

در ساختماني كه مساحت مفيد كف آن بيش از cm2 1500 است تمامي حياط ها بايد داراي ورودي خروجي باشند و ورودي و خروجي بايد حتي الا مكان از يكديگر دور باشند . وروديها و گذرگاهها: حداقل ارتفاع و عرض ورودي در طبقه همكف mm 3700 است . دسترسي به لوازم آتش خاموش كني بايد مهيا باشد. دايره گردش براي اين لوازم m17 است . جاده ها بايد ظرفيت بار 1/10 تن داشته باشند . حداكثر فاصله هر نقطه از ورودي بايد m 25 باشد. در طبقه همكف عرض خروجي ها و گذرگاههاي اصلي مشتريان بايد 200 نفر اول mm 1070 و براي هر mm 15 به عرض قبلي اضافه مي شود . هرگاه 2 خروجي وجود داشته باشد عرض هر كدام از آنها بايد همه اعضاي مشغول در فروشگاه كافي باشد . لازمست درب هاي خارجي به بيرون باز شوند : نبايد از دربهاي كشويي استفاده شود.

ورودي پاساژ تقريباً 5/3 متر ارتفاع و پهنا دارد . اگر خروجي پياده به حياط باز مي شوند قسمت فروش تقريباً 80 سانتي متر پهنا لازم دارد. خروجي ها به حياط هنگامي به حساب مي آيند كه ورودي يا گذرگاه به پهناي تقريباً 4 متر يا دو پاساژ هر كدام 5/3 متر پهنا داشته باشند . پهناي خروجي 5/1 متر و در زير زمين 1/1 متر باشد.

دربهاي خروج: پهناي مجموع تمام دربها تخليه هر 100 متر مربع يا قسمتي از مساحت طبقه ، مساوي با 30/0 متر پهناي خالص است ، در طبقه فوقاني پهناي حداقل در مساوي با پهناي پلكان است.

پهناي درها به قرار زير است :

تا 500 نفر معادل 1 متر براي هر 120 نفر

تا 1000 نفر معادل 1 متر براي هر 150 نفر

بالاي 1000 نفر معادل 1 متر براي هر 200 نفر

پهناي كريدور و دربها تقريباً 5/1 متر است .

ظرفيت كريدور :

حد شرايط رفت و آمد عبارت از P/m 3/0 است . P/m به معني نفر بر متر مربع مي باشد . در شرايط تراكم بيشتر جمعيت ، افراد هميشه قادر نيستند با سرعت طبيعي خود راه بروند و حتي نمي توانند از افرادي كه آهسته تر راه مي روند سبقت بگيرند . پيشينه تراكم جمعيت قابل قبول براي طراحي محوطه هاي سيركولاسيون مردم p/m  4/1 است .

تحت اين تراكم جمعيت بيشتر افراد آهسته تر از سرعت طبيعي خود راه روند و اندكي احساس ناراحتي مي كنند . براي مسافت هاي كوتاه در طول مسير ، تا حدود m 3000 ، تراكم بيشتر براي جمعيت مجاز است . اما به شرطي كه در پيش و بعد از اين مسافت پر تراكم (مانع ) فضاهاي بازتر با عرض بيشتر وجود داشته باشد. در مورد كريدورهايي كه عرضشان تقريباً از m 1200 است . ظرفيت رفت و آمد متناسب با عرض كريدور است . در گذرگاههاي باريكتر 2 نفر نمي توانند از يكديگر سبقت بگيرند .

حداقل عرض پيشنهادي براي گذرگاه اصلي عبارت از 98/1 متر و براي گذرگاه فرعي 99/0 متر است . ارتفاع پيشخوان عموماً 92 سانتي متر است . مردن يا ضريب سيستم بر حسب نوع قفسه بندي فروشگاه متغير است .

پلكانها:

در ديوارهاي خارجي با خروجي به بيرون . از هر قسمت طبقه بالا تقريباً دو رشته پله كه يكي از آنها در فاصله 25 متري است لازم ميباشد  اتاقهاي مجاور نزديك يك رشته پلكان به فاصله كمتر از

15متر بايد تعبيه گرددdata024-025-026-027-028.

پله برقي :

كه براي سهولت در رفت و آمد و نظم بيشتر به خصوص در مناطق پر رفت و آمد اجرا مي شود.

     از لحاظ ساختماني به صورت سازه فولادي اجرا مي شود، كه تناسبات آن براي ارتفاع كمتر از  6 زاويه حدود 35 درجه و سرعت 5/0 متر بر ثانيه و در بقيه موارد زاويه كمتر از 30 درجه        مي باشد . ماكزيمم عرض mm 1050 و مي بينيم عرض mm  600 كه در اين اندازه ها بهينه سازي مسافت در نظر گرفته شده است .

نقاله مسافرتي :

     عرض مانند عرض پله برقي بوده و تحت ضوابط زواياي شيب 8-5 درجه و حداكثر مجاز 9/0 متر بر ثانيه است و در زاويه هاي 12-8 درجه سرعت مجاز 75/0 متر بر ثانيه است . ظرفيت رفت و آمد در نقاله همانند پله برقي است .

آسانسور :

انواع آن : 1) رفت و آمد كم و نفر بر      2) آسانسور برانكار / نفر بر           3) آسانسور نفر بر چند منظوره      4) آسانسور با رفت و آمد زياد       5) آسانسور چند منظوره براي كالا

7) آسانسور براي حمل كالاي سنگين

حداكثر مسافت پيموده شده توسط آسانسور 25 متر و سرعت ماكزيمم 1 متر بر ثانيه و در صورت شديد بودن رفت و آمد لازمست كه 1 تحليل مفصل براي ميزان و زمان رفت و آمد صورت گيرد . حداقل فضاي انتظار براي هر آسانسور 150*150 مي باشد.data031-032-033-034

سطح شيبدار : 1) حداقل عرض سطح شيبدار cm120

2) براي سطوح شيبدار با طول 3 متر ماكزيمم شيب 8% و عرض مطلوب 120 سانتي متر كه هر چه به اين طول اضافه شود به ازاي هر متر 5 سانتي متر افزايش عرض مفيد و 5/0% كاهش شيب

خواهيم داشت. براي بر 9 متر سطح شيبدار 1 پا گرد با عمق حداقل عرض شيب لازم است .

استانداردهاي مربوط به كاربري هاي مختلف در مجموعه تجاري و تجهيزات مربوط :

ابر فروشگاه ها: ابر فروشگاه اساساً به صورت يك سالن است كه به چندين غرفه تقسيم مي شود. ساعت آن m 50000-10000 است . زير بر سقف يك فروشنده قرار دارد. با استفاده از روش سلف سرويس حجم زيادي از كالاهاي خوراكي و بادوام با قيمت هاي پايين فروخته مي شود ؛ كالاها مستقيماً از توليد كنندگان به محوطه هاي انباري واقع در محل فروشگاه حمل مي شود.

ساختمان هاي اداري در بخش واحد تجاري :

     بلوك هاي اداري بزرگ ساختمان چند طبقه بوده كه پارتيشن هاي قابل تنظيم بوسيله كف ها تحمل مي شوند . براي برقراري پيوسته محوطه هاي كاري بصورت هر چه جامعتر قسمت هاي ثابت مثل توالت ، پلكان ،‌آسانسور و غيره ، طبق دستور قانون دور از جبهه جلو ساختمان در زاويه داخلي و در انتهاي رديف اطاق ها ،‌يا در وسط طبقه كنار قسمت روشن ساخته مي شود.

يك رديف از ستونهاي وسط اجازه ساخت كريدور در سمت راست يا چپ آن را طبق خواسته مورد نظر مي دهد. رديف ستونهاي مضاعف يا جفتي اجازه ايجاد دفاتر اداری عمق را مي دهد . كريدورها به وسيله پنجره هاي بلند و دربهاي شيشه اي داخل ديوار كريدور روشن مي گردد. در مورد زمين هاي ژرف و گرانقيمت ،‌كريدور  و اطاق هاي زيرين بايگاني و توالت و رخت كن بايد پس از حفره روشنايي قرارگيرد. پلكان ها و آسانسور و توالت ها در زاويه داخلي بوده و اطاق هاي محكم و فضاي انباري در محوطه تاريك تر است . طبق مقررات ساختماني يك پلكان قابل دسترسي از فاصله تقريباً 30 متري بايد وجود داشته باشد. بنابراين فاصله حفره پله از دورترين لبه ساختمان بهتر است 25 متر و از ديگران حدود 50 متر باشد.

     ساختمان هاي اداري چند طبقه : بلوك هاي اداري اولين نوع ساختمانهاي چند طبقه بود كه مي بايست توسعه يابد. در طبقات زيرين معمولا مغازه ها با محوطه هاي فروش پيوسته است كه احتياج به حفره روشنايي ندارد. دفاتر بالاي آن متناوب با مقياس متفاوت و مواد ساختماني غير مشابه بنا مي گردد.

روابط :

      ساختمان اداري را مي توان طوري طراحي كرد كه بهترين رابطه بين قسمتهاي سازمان برقرار گردد؛ فواصل حركت افقي و قائم افراد مي تواند كاهش داده شود. رابطه هاي بصري ( خطوط ديد) ميان قسمتهاي تشكيل دهنده اداره مي تواند احساس در رابطه نزديك بودن را تقويت كند. شكلهاي ديگري از ساختمان اداري مي تواند براي دستيابي به نقطه مقابل وضعيت فوق ، ايجاد حداكثر خود مختاري و بي رابطه گي قسمتهاي تشكيل دهنده اداري ، مورد استفاده قرار بگيرد.

ساختار اداره : سه عنصر ساختاري مهم ، طرح اداره را تحت تأثير قرار مي دهد ، عبارتند از : پارتيشن ها ،‌سقف ‌،مدول پنجره ، در انتخاب اساسي وجود دارد كه عبارتند از : ادغام مدو لار كامل و بر عكس آن ، كه نياز به مدولهاي دقيق ندارد. در آزمايش بر اداره اي اين موضوع را كه چگونه مي توان اتاقهاي كوچك را در آن جاي داد، بررسي مي شود. اتاقهاي كوچك معمولا داراي اندازه هاي تقريبي ، m 20 ، m 25 ، m 30  است و عمق تك اتاق نبايد بيشتر از mm 6000 باشد. در غير اين صورت در قسمت پشت بر اتاق يك فضاي غير قابل استفاده به وجود مي آيد . نسبت هاي قابل قبول براي اتاقها نبايد از 5/1    1 تجاوز كند. بنابراين اگر شبكه مدو لار دقيق مورد نياز باشد.

حداقل شبكه انعطاف پذير mm 1500  انتخاب مي شود.

 

 

 

استانداردهاي فضا:

      اندازه اتاقها به واسطه استانداردهاي فضا تعيين مي گردد. اين استانداردها مساحت و حصار ديوارست ، لازم براي كاركنان سطوح مختلف را مشخص مي كنند.

بسياري از شركت ها از اين نوع استانداردها اما با دادن تغييرات وسيع در آن استفاده مي كنند اين تغييرات عبارتند از :

- تعداد سطوح كاركنان             - درجه سطحي ، ديواريست لازم است       

- اختصاص فضا براي سطوح گوناگون كاركنان

     اين عوامل ،‌و حتي ميزان بالايي از تغييرات در نيازهاي فرعي ،‌پيش بيني مقدار نسبت فضا / هر نفر را بسيار مي سازد. اين نسبت براي محاسبه تقريبي فضاي لازم براي اسكان تعداد مشخص از كاركنان مورد استفاده قرار مي گيرد. مطمئناً نسبت m 10/هر نفر بسيار كم است . و نسبت m 25/هر نفر بسيار كم است. هر نسبتي ميان اين دو مي تواند به سازمان داده شده اختصاص داده شود . حداقل مساحت قانوني uk براي محل كار ، بدون احتساب هر فضاي فرعي ،‌تقريباً m 4 است.

سرويس هاي اداري : نياز به انواع سرويس ها در ادارات رو به افزايش است . محل هاي كار در ادارات بايد در مجاورت خروجي هاي خطوط انتقال توان و تلفن باشند. دسترسي به پايانه ها به واسطه كابلهاي كواكسيال ...... مركز ، مكررا ضرورت پيدا مي كند با افزايش حجم سيستم هاي اتوماسيون و مخابراتي‌، براي هر محل كار وجود 6 و حتي 8 سيم ارتباطي گوناگون ضرورت پيدا مي كند.

 

 

 

پاركينگ ها :

پاركينگ بيرون خيابان : در پاركينگ اتومبيل هميشگي ،‌خط و ورودي ها بايد به طور وضوح با نوار ايمني براي پياده رو ها علامت گذاري شده باشد.

فضاي مورد نياز براي هر اتومبيل با خط هاي عبور ولي بيرون گذرگاه اصلي و خروجي :

پارك 90 درجه تقريباً 20 متر مربع                  پارك 45 درجه تقريباً 25 متر مربع

دهانه ورودي به پاركينگ براي هر اتومبيل 5*8/1 متر ( براي پاركينگ هاي بزرگتر از 800 متر مربع 20% دهانه براي اتومبيل هاي بزرگ اضافه مي شود.) دهانه مورد نياز براي موتور سيكلت و دوچرخه (6*9/1) مي تواند باشد.

پاركينگ هاي طبقاتي : 1) سطوح نيم طبقه : اين سطوح طوري مرتب مي شود كه طبقه هاي مجاور پاركينگ توسط نصف ارتفاع طبقه از هم جدا شود. 2) طرح دال پوششي : طبقات پاركينگ در اين طرح با شيبهاي يكنواخت ارتباط دارند، نرخ شيب كم است ، داراي لبه هاي خارجي پيوسته است

3) طرح شيب پاركينگ : در شكل ظاهري مسير حرکت ماشين به طبقات بالا اثر زيادي دارد. 4) رامپ شيبدار خارجي ( خارج ساختمان ) براي ايجاد ارتباط ميان طبقات افقي پاركينگ استفاده مي شود.

بانك :

     مسير مربوط به واريز كردن جعبه هاي پول در زير زمين قرار دارد . اين مسير از سالن بانك شروع شده ، از طريق پارتيشن به گذرگاهي كه معمولاً در پشت بخش ايمني به پله هاي طبقه پايين وارد مي شود.

رستورانها:

غذا معمولاً در محوطه پيش خوان در بار غذاي مختصر پخته مي شود . اندازه پشت پيش خوان  cm 4/91 و 61-45 براي پهناي پيشخوان 7/106 و فضاي 6/167 – 4/152 براي جلوي پيشخوان تا نزديكترين مانع . در رستوران هاي سنتي براي هر 20 نفر بس است . براي هر نفر 4/1 – 2/ 1 m فضا براي سرويس قهوه خانه احتياج است . فاصله بين چهارپايه ها نسبت به راستاي 2 صندلي با يكديگر از حساسيت بيشتري برخوردار است كه فاصله 30 سانتي متري بين صندلي هايي با پهناي 76 تا 61 متداول است . فرم نمونه براي بارهاي اغذيه مختصر به شكل u مي باشد كه شامل 120 صندلي بوده و حداقل طولش 2/7 m است .

خرده فرو شيها:

     در يك فضاي داخلي نظير خرده فروشيها ،‌كه در آن راحتي مشتريان جزء خط مشي شغلي محسوب مي شود. پاسخگويي طرح فروشگاه را به ابعاد اندازه هاي بدن انسان ، از اهميت بسزايي برخوردار است. به طور مثال، كيفيت اثر متقابل بين مشتريان و انواع پيش خوانهاي فروش اجناس ‌، قفسه ها و ويترين ها در حد بالايي باشد. آنچه در طراحي موفقيت آميز خرده فروشيها داراي اهميت بسيار است داشتن ديد بهينه نسبت به ويترينها و قفسه ها چه از داخل و چه از خارج فروشگاه مي باشد. در همين رابطه ارتفاع ديد افراد بلند قد و كوتاه قد و مفاهيم هندسي ديد انسان بايد تناسب داشته باشد . همچنين ارتفاع پيشخوان بسته بندي اجناس ، اندازه اتاقك رختكن ‌،ابعاد مهم قسمت فروش كفش ، چگونگي حركت و چرخش به دور ويترين ها ، همه و همه بايد با ابعاد متفاوت بدن افراد هماهنگ باشد.

ارتفاع بهينه سطوح ديد در فاصله 30 سانتي متر (از ويترين) براي افراد بلند قد (279–7/68)   سانتي متر

ارتفاع بهينه سطوح ديد در فاصله 30 سانتي متر(از ويترين) براي افراد كوتاه قد (279–7/68) سانتيمتر

فواصل پيشنهادي بين 2 رديف پيشخوان در دو طرف يك راهروي اصلي بين 8/304 – 2/297 مي باشد.

در اين ناحيه يك محدوده فعاليت براي مشترياني كه در حركت ايستاده و يا نشسته رو به پيشخوان قرار دارند بوجود مي آيد و نزديك محدوده مخصوص حركت و ارتباطات فراهم مي شود.

محدوده فعاليت مشتريان در حالت نشسته : 2/76 – 66 سانتي متر

محدوده فعاليت مشتريان در حالت ايستاده : 7/45 سانتي متر .

فواصل پيشنهادي بين 2 رديف پيشخوان در دو طرف يك راهروي فرعي : 228-167

فاصله موجود در جلوي قفسه براي كسيكه براي برداشتن كالا زانو زده : 7/45        

ارتفاع پيشنهادی صندلي براي مشتري نشسته : 8/55-3/53

ارتفاع پيشخوان: 4/91 – 4/86 و عرض پيشخوان : 61 – 7/45

حداكثر ارتفاع براي افراد مونث: 7/167 و براي افراد مذكر 9/182

فواصل و اندازه هاي مربوط به قفسه هاي اجناس آويختني :

ارتفاع ميله هاي آويز لباس ( پالتو) 9/182

ارتفاع ميله هاي آويز لباس  و كت : 02/1 – 66

عرض جالباسي : 8/50

فروشگاههاي مواد غذايي:

هنگامي كه به بررسي ابعاد انسان در رابطه با طراحي فروشگاههاي مواد غذايي مي پردازيم بايد چرخ دستي هاي خريد را به عنوان يك بخش الحاقي براي بدن انسان در نظر گرفته شود كه اين اندازه هاي تركيب شده را به عنوان واحدي در تعيين فواصل بكار ببريم . ارتفاع قفسه ها بايد پاسخ گوي محدوديت هاي خريداري كوتاه قد باشد نحوه چيدن و در عرض ديد گذاشتن اجناس بايد با ارتفاع ديد اكثر افراد هماهنگ باشد.

با توجه به اندازه هاي فروشگاه و مسائل اقتصادي ، پهناي راهروها بايد شامل يك محدوديت فعاليت در مجاورت مستقيم محل چيدن اجناس باشد ، به نحوي كه افراد بتوانند در حالت ايستاده يا زانو زده و هنگام جست و جو كردن قفسه ها و انتخاب كالا چيدن اجناس داخل چرخ دستي به راحتي در آن به حركت درآيند. و همچنين اين محدوديت بايد به نحوي باشد كه يك محدوده حركت دو طرفه نيز براي حركت خريداري به همراه چرخ دستي ايجاد شود. فاصله بين محله هاي بررسي اجناس بايد به اندازه اي باشد كه خريداري نشسته بر صندلي چرخ دار بتوانند از آن ميان به راحتي حركت كنند.

فاصله نهايي اشغال شده توسط يك مشتري و چرخ دستي : 7/106 سانتي متر .

فاصله مورد نياز براي يك مرد و زن كه پهلو هم در حال حركت هستند: 4/152 و با اضافه كردن يك كودك 1/198 سانتي متر مي شود. عرض چرخ دستي برابر است با حداكثر پهناي بدن.

فاصله لازم بين پيشخوان هاي بازرسي خروج براي مشتريان سالم و افراد نشسته بر روي صندلي چرخ دار 4/91 سانتي متر كافي و مناسب خواهد بود ( اندازه نهايي صندلي چرخ دار 7/106 * 5/63)

حداقل فاصله مورد نياز در جلوي قفسه ها جهت زانو زدن و برداشتن اجناس براي معلولين 4/91 و براي افراد سالم 2/76 است و يك فاصله اضافي به اندازه 4/152 براي حركت 2 خريدار به صورت پهلو به پهلو كافي است .

ضوابط و مقررات شهرداری مشهد

-         در تجاری محله با حداکثر سطح اشغال 100% حداکثر تراکم ساختمانی 250% مساحت زمین است.

-         در تجاری ناحیه با حداکثر سطح اشغال 100% حداکثر تراکم ساختمانی 350% مساحت زمین است.

-         در تجاری شهری با حداکثر سطح اشغال 100% حداکثر تراکم ساختمانی500% مساحت زمین است.

چنانچه تامین پارکینگ به علل فنی بطور کامل مقدور نباشد برای مقدار پارکینگ تامین نشده عوارض اخذ می گردد.

مقررات ساختمانهای تجاری در مرکز محله و مرکز ناحیه

سطح زیر بنا، در طبقه همکف تا میزان 100% مساحت عرصه می تواند باشد.

سطح کل طبقات: در مرکز محله حداکثر تا میزان 250% و در مرکز ناحیه حداکثر تا میزان 350% مساحت عرصه می تواند باشد.

رعایت عقب نشینی جانبی نسبت به پلاکهای مجاور در ساختمانهای تجاری تا چهار طبقه به میزان 5/1 متر از روی طبقه همکف الزامیست در صورتي که تعداد طبقات بیش از چهار طبقه باشد عقب نشینی جانبی نسبت به پلاکهای مجاور 2 متر از روی طبقه همکف الزامیست.

تبصره 1- سطح زیربنا در طبقه همکف معادل 100% مساحت زمین می تواند باشد. در سایر طبقات نیز پس از رعایت عقب نشینی جانبی و عقب نشيني هاي محدودیت ارتفاع نیز مجاز است که بقیه سطح هر طبقه (طبقات اول و دوم و...) به زیر بنا اختصاص یابد مشروط به اين که سطح کل زیربنای مجاز 250% و 350% تجاوز ننماید.

تبصره 2- قطعات واقع در کاربری تجاری در صورتي که عقب نشینی جانبی میسر نباشد می تواند حداکثر در دو طبقه جمعاً 200 (دویست) درصد زیر بنا احداث گردد. مشروط به اين که محدودیت ارتفاع بعد از طبقه همکف نسبت به عرض گذرگاه آن رعایت گردد.

در مجموعه های تجاری که در سطح کل معادل 40% از مساحت عرصه به عنوان پارکینگ باز اختصاص یافته باشد، احداث تجاری در 60% قطعات باقیمانده در تجارت محله به صورت دو طبقه 100% و در تجارت ناحیه سه طبقه 100% مجموعاً 300% احداث بنا شود و 40% فضای باز پاسخگوی پارکینگ بوده و نیاز به احداث پارکینگ نخواهد بود. زیرزمین نیز به صورت انباری در پلاکهای فوق با رعایت سایر ضوابط و مقررات بلامانع می باشد.

مقررات ساختمانی در تجارت شهری

سطح کل طبقات مساوی با 500% سطح کل زمین

سطح طبقه همکف و اول حداکثر 100% کل زمین می تواند باشد. در این نوع ساختمانهای تجارتی عقب نشینی جانبی نسبت به پلاکهای مجاور از طبقه اول به بعد، به میزان 2متر بایستی رعایت بشود.

تبصره1- سطح زیربنا در طبقه همکف و اول معادل 100% مساحت زمین باشد. در سایر طبقات نیز پس از رعایت عقب نشینی جانبی و عقب نشینی محدودیت ارتفاع نسبت به عرض ممر می توان باقیمانده سطح هر طبقه (طبقات 2و3و...) به زیربنا اختصاص داده شود، مشروط بر اين که سطح مجاز 500% تجاوز ننماید.

چنانچه در پلاکهای تجارتی قصد احداث ساختمان به صورت مختلط تجارتی و مسکونی باشد، بایستی از ضابطه مسکونی با تراکم زیاد یعنی 240% استفاده شود که در این حالت در طبقه همکف تا میزان 60% سطح کل زمین را می توان به تجارتی اختصاص داد.

تبصره2_ حداکثر ارتفاع همکف در تجارت محله و ناحیه 5/4 متر و در تجارت شهری 5/5 متر می باشد.

تبصره3- احداث پله فرار و آسانسور در ساختمانهای تجارتی بیش از سه طبقه الزامیست.

تبصره4- در ساختمانهای عمومی (تجارتی و خدماتی) بیش از 600 متر مربع رامپ ورود و خروج و سرویسهای لازم جهت معلولین بایستی پیش بینی گردد.

تبصره5- اتاقک مخصوص موتورخانه آسانسور در پشت بام و خر پشته در ساختمانهای اداری و تجارتی تا حداکثر مساحت 25 متر مربع جز سطح زیربنا محاسبه نمی شود، لذا مشمول محاسبه

پارکینگ نیست.

-         حداقل عرض رامپ جهت دسترسی پارکینگ در تجاریها 5/3 متر است.

-         در پارکينگ هاي ساختمانهای تجاری واقع در زیرزمین یا همکف بایستی فاصله مرکز به مرکز ستونها حداقل 5/5 متر باشد.

-         پارکینگ بر مبنای 35% زیر بنا محاسبه می شود.